dinsdag 14 december 2010

Verleden tijd, net als de postbode


Om een beetje 'bij' te blijven kijk ik geregeld op de site van de NOS. Het nieuws wordt daar vaak geïllustreerd met foto's die van flickr.com zijn geplukt. Dat gebeurde laatst ook met het bericht over de vrijlating van een 'internetvandaal' uit Hoogezand-Sappemeer. Daarbij stond een foto van Davide Restivo uit Zwitserland. Restivo is geen beroepsfotograaf. Hij verdient zijn brood in de ICT. Dat de NOS een foto van hem gebruikt, levert hem waarschijnlijk een paar tientjes op. Dat is leuk meegenomen maar een nieuwe lens kan hij er niet van kopen.

website NOS, maandag 13 december
Het is begrijpelijk dat de NOS gebruik maakt van zulke foto's. Ze zijn makkelijk te vinden, direct beschikbaar en technisch ok. De redactie had ook een foto kunnen zoeken in de beeldbank van een Nederlandse fotobureau als Hollandse Hoogte. Ik vermoed dat tussen de acht miljoen foto's die dit bureau in zijn digitale archief heeft, wel een interessanter beeld te vinden is dan de foto die Restivo maakte van een paar handen boven het toetsenbord van een laptop.

Hollandse Hoogte, dat dit jaar zijn 25-jarig jubileum viert, betrekt zijn foto's van professionele fotografen. En niet van de minste. Ondanks dat het bureau zijn prijzen de laatste jaren noodgedwongen drastisch heeft verlaagd, zal het qua prijs nooit met een Zwitserse amateur kunnen concurreren.

Broodroof
In fotobladen en op forums is de concurrentie tussen professionele fotografen en amateurs een hot-item. Sommige professionals hebben het zelfs over broodroof en verlangen van hun beroepsvereniging dat zij paal en perk stellen aan de activiteiten van de amateur-fotografen. Ik vind dat onzin.

Digitale fotografie en internet hebben de fotografie gedemocratiseerd. Voor weinig geld kun je kwalitatief goede foto's maken en deze via internet simpel en doeltreffend aanbieden en verspreiden. Het is logisch dat commerciële partijen daar gebruik van maken. Er blijkt veel behoefte aan goedkoop beeldmateriaal. Ik snap óók wel dat professionele fotografen zich kapot ergeren aan de visuele 'bagger' die als gevolg hiervan van beeldschermen en pagina's afdruipt. Maar deze 'bagger' voorziet blijkbaar in een behoefte. Als dat niet zo was, renden de opdrachtgevers wel weer naar de vakman om voor (veel) meer geld 'echte' foto's te laten maken.

Professionals die amateurs beschuldigen van broodroof steken hun kop in het zand. De professionele fotograaf kan zich alleen onderscheiden van de amateur door het leveren van meer kwaliteit. Als afnemers en gebruikers maling hebben aan kwaliteit, zullen ze er ook niet voor willen betalen. Het is zinloos iets aan te (blijven) bieden waar geen vraag naar is. Dat deel van de markt is verloren terrein. Jammer, maar niets aan te doen. Verleden tijd, net als de postbode.

De professional zal zich moeten richten op een markt waar kwaliteit nog wel een rol speelt. En daar gaat de strijd dus niet tussen beroeps en amateurs, maar tussen professionals onderling. Daar tellen vakmanschap, originaliteit, creativiteit en ondernemerschap. Die strijd is keihard, niet in de laatste plaats door de grote instroom van goed opgeleide, ambitieuze jonge fotografen. Amateurs hebben hier geen schijn van kans. Terecht.

foto Sietse Postma (Arles, 2010)


vrijdag 3 december 2010

Fotografie was nog nooit zo goedkoop

Dankzij de digitale revolutie hoeft fotografie vandaag de dag geen dure bezigheid te zijn. Eigenlijk heb je niet veel meer nodig dan een digitaal cameraatje, een computer met een eenvoudig beeldbewerkingsprogramma en een internetverbinding. Niets staat je dan nog in de weg om de mooiste foto's te maken en ze via het net aan de hele wereld te laten zien. Fotografie is nog nooit zo makkelijk geweest. En zo goedkoop!
     Het gevolg laat zich raden: iedereen fotografeert zich suf. Een niet onaanzienlijk deel van al die foto's die worden gemaakt, komt op internet terecht. Op flickr.com worden onder het motto 'Share your photo's. Watch the world' elke minuut vijf- à zesduizend foto's en video's gepost. Met zo'n immens reservoir aan beeldmateriaal heb je zelfs geen camera meer nodig. Elke foto die je kunt verzinnen, vind je op internet. Klik! Fotograferen met de muis.

Foto's van de straat
Joachim Schmid,
Bilder von der Strasse
Het is in kunstkringen al een tijdje populair om met 'gevonden' beeldmateriaal te werken. De Duitse fotograaf Joachim Schmid is er wereldberoemd mee geworden. Zijn project Bilder von der Strasse loopt al sinds 1982. In Nederland publiceert KesselsKramer sinds 2001 het magazine Useful Photography. Het als boekwerk uitgevoerde periodiek staat vol zorgvuldig geselecteerde en gepresenteerde 'gevonden' foto's. Aanvankelijk werd er voor dit soort publicaties driftig geknipt uit kranten, tijdschriften, catalogi etc. Tegenwoordig is internet de onuitputtelijke bron.
     Wie als kunstenaar aan de slag gaat met 'gevonden' materiaal, kan het verwijt krijgen plagiaat te plegen of niet origineel te zijn. Dat overkwam ook Dada-kunstenaar Marcel Duchamp toen hij in 1917 (!) een porseleinen urinoir inleverde voor een expositie. De selectiecommissie oordeelde dat de pisbak, ondanks de signatuur 'R. Mutt 1917' en het feit dat het ding op zijn kant lag, plagiaat was. Het was gewoon een 'plain piece of plumbing', vond men.
     Duchamp antwoordde: "Whether Mr. Mutt with his own hands made the fountain or not, has no importance. He CHOOSE it. He took an ordinary article of life, placed it so that its useful significance disappeared under the new title and point of view – created a new thought for that object. As for plumbing, that is absurd." Voor Marcel Duchamp heeft het ambachtelijke in de kunst afgedaan. Voor hem gaat het in de kunst niet langer om het maken maar om het kiezen en om het creëren van een nieuwe visie. Het accent verschuift van materieel naar conceptueel.

Geniaal
Het is grappig om te zien dat zich bijna honderd jaar later in de fotografie iets vergelijkbaars voordoet. Sommige fotografen maken zelf geen foto's meer. Zij maken dankbaar gebruik van de mega-grote beeldbank die dankzij een anonieme massa kiekjesmakers en broodfotografen op internet beschikbaar is. Hieruit kiezen zij de foto's die zij nodig hebben voor het verbeelden van hun idee, van het concept. Dat die foto's technisch en/of esthetisch doorgaans verre van perfect zijn, is geen probleem. Het gaat om het concept, niet om de foto.
     Het is een nieuwe vorm van fotokunst, die om een andere benadering vraagt dan de fotografie die we doorgaans in (foto)musea tegenkomen. Tot nu toe was de visuele kwaliteit van het beeld minstens zo belangrijk als de achterliggende thematiek. Gebruik van licht en kleur, kader en compositie, de kwaliteit van de afdruk en de presentatie, allemaal factoren die bepalend waren voor de impact van en de waardering voor de foto.
     In de nieuwe fotokunst is esthetiek van ondergeschikt belang. We moeten het doen met lelijke plaatjes als illustratie van een concept. En nu maar hopen dat het concept geniaal is. Dan valt er tenminste nog iets te genieten.